Thánh ông Hoàng Cả (Ông Hoàng Quận) là ai? sự tích và đền thờ ở đâu?

Trải qua năm tháng, tín ngưỡng thờ Mẫu luôn chiếm vị thế quan trọng với các tín đồ, kết hợp với sự đa dạng và phong phú của đời sống tâm linh, đã tạo ra những nét văn hóa độc đáo, đặc sắc. Trong hình tượng thần linh, Thập vị Quan Hoàng nổi bật là một phần không thể thiếu của văn hóa tín ngưỡng thờ Tam Tứ Phủ. Quan Hoàng Cả đã trở thành những biểu tượng tâm linh phổ biến, thu hút sự tôn kính và tìm kiếm sự che chở của đông đảo nhân dân.

Tìm Hiểu Chung Về Tứ Phủ Ông Hoàng

Trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ – Tứ Phủ của người Việt, Tứ Phủ Ông Hoàng hay còn gọi là Tứ Phủ Thánh Hoàng là một hàng Thánh Nam có vị trí đặc biệt quan trọng. Các Ngài thường được xếp dưới hàng Ngũ Vị Tôn Quan và Chầu Bà, là những vị Thánh mang tước hiệu “Ông Hoàng”, thuộc về bốn phủ lớn trong vũ trụ quan dân gian: Thiên phủ (trời), Địa phủ (đất), Thoải phủ (nước) và Nhạc phủ (rừng núi).

Trong dân gian, người ta thường nhắc đến “Thập vị Ông Hoàng” – tức mười vị Thánh Hoàng tiêu biểu nhất, mỗi vị lại mang theo một huyền tích, một sứ mệnh linh thiêng riêng gắn liền với những vùng đất cụ thể. Nhiều Ông Hoàng vốn là danh tướng, công thần hoặc nhân vật lịch sử có công với nước, sau khi hóa thân được nhân dân tôn thờ, phong Thánh và đưa vào điện ngọc Tứ phủ. Chính vì thế, các huyền tích về Ông Hoàng vừa mang màu sắc linh thiêng của đạo Mẫu, vừa phản ánh tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và đạo lý tôn vinh người trung nghĩa trong văn hóa Việt.

Trong các đền phủ, hàng Thánh Hoàng thường có đại diện tiêu biểu như Ông Hoàng Bơ (Đệ Tam Thoải Phủ), Ông Hoàng Bảy (Bảo Hà) hay Ông Hoàng Mười (Nghệ An). Mỗi vị đều có năng lực riêng trong việc ban tài lộc, phù hộ học hành, thi cử, công danh hoặc giúp dân tránh họa tai, tai ương. Các Ngài thường mặc trang phục mang màu sắc tượng trưng cho từng phủ, ngự ở ban Công Đồng hoặc ban riêng trong điện thờ.

Không chỉ là những vị Thánh cai quản quyền năng và phước lộc, các Ông Hoàng còn được tin là người giữ mối giao hòa giữa nhân gian và chư Thánh, thay mặt Thánh Mẫu và Vua Cha để ban công, ban quyền, soi đường dẫn lối cho người có căn đồng. Trong các buổi hầu Thánh, giá hầu Ông Hoàng luôn mang đậm tính nghệ thuật, uy nghi mà gần gũi, thể hiện rõ sự dung hòa giữa uy quyền thần thánh và phong thái thanh lịch của bậc nam nhân quý tộc.

Quan Hoàng Cả là ai?

Trong hệ thống Thập vị Ông Hoàng của đạo Mẫu Tứ Phủ Việt Nam, Quan Hoàng Cả – còn được tôn xưng là Đông Hải Đại Vương – là vị đứng đầu, mang phẩm vị bậc nhất trong hàng các Thánh Ông Hoàng. Ngài được xem là con trai của Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình, người cai quản Thoải phủ, biểu trưng cho quyền năng tối thượng của thủy giới và sự bao dung, độ lượng của dòng nước linh thiêng.

Tương truyền, Quan Hoàng Cả không giáng trần như các vị Ông Hoàng khác mà là bậc Thánh tiên thiên, ngự nơi Thượng Thiên, chuyên coi giữ sổ sách Thiên Tào, ghi chép công đức và tội lỗi của nhân gian. Ngài được hình dung là vị thần uy nghiêm, chính trực, cầm bút ngọc, mặc triều phục thiên giới, tượng trưng cho quyền lực của Thiên luật và trật tự vũ trụ.

Trong một số truyền thuyết dân gian, Quan Hoàng Cả còn được gọi là Ông Hoàng Quận, húy là Đoàn Thượng, gắn với hình ảnh một vị tướng tài giỏi, trung nghĩa, có công lớn với triều đình, sau khi hóa thân được tôn phong làm Thánh. Ngài được dân gian tôn vinh là người “thượng trí, thượng đức”, vừa có khí chất vương giả vừa thấu hiểu nhân tình thế thế.

Ngự trên Thượng Giới, Quan Hoàng Cả cưỡi Xích Long khi du ngoạn cõi trời, hoặc cưỡi lốt tam đầu cửu vĩ khi dạo chơi trên mặt nước. Mỗi khi ngài giáng phúc, thường giúp dân buôn bán được hanh thông, người học hành đỗ đạt, công danh thăng tiến. Dù ít khi hầu bóng ở trần gian, nhưng trong tâm linh người Việt, Ông Hoàng Cả là biểu tượng của sự công minh, thanh tịnh và phước đức vẹn toàn, là vị Thánh giữ phép tắc, soi xét lòng người để ban phúc cho ai hữu tâm, hành thiện.

Vì là vị Thánh bậc cao, Ông thường ngự ở ban Công Đồng hoặc Thượng Thiên, không giáng đồng nhiều, và nếu có ngự thì thường là để ban ân, chứng lễ hoặc tiếp lộc cho người có căn duyên sâu nặng với ngài.

Quan Hoàng Cả Có Ngự Đồng Không?

Trong tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam Tứ Phủ, Quan Hoàng Cả Thượng Thiên là vị Thánh bậc cao, thuộc hàng con trưởng của Vua Cha Bát Hải Động Đình, nên phẩm vị của Ngài rất lớn, hiếm khi giáng trần hay ngự đồng. Dân gian thường nói rằng: “Ông Cả là Thánh của cõi trên, ngự nơi Thiên giới, ít khi hiện linh nơi hạ giới.”

Bởi vậy, trong các giá hầu, giá Ông Hoàng Cả xuất hiện rất ít. Khi Ngài giáng, thường chỉ tấu hương – khai quang – chứng lễ, chứ không múa hát rộn ràng như các Ông Hoàng khác. Phong thái của Ngài đĩnh đạc, nghiêm trang và tĩnh tại, thể hiện rõ khí chất của bậc Thánh nhân quản Thiên Tào, người ghi công – chấm tội cho nhân gian.

Khi ngự, Ông Hoàng Cả mặc áo đỏ, trên áo thêu hình rồng uốn lượn kết thành chữ Thọ, tượng trưng cho quyền năng và phúc thọ vô biên. Đầu đội khăn xếp, thắt lét đỏ, toàn thân toát ra ánh hào quang của sự uy nghiêm, cao quý.

Thông thường, Ông chỉ ngự đồng với những thanh đồng có căn duyên rất sâu, đã tu luyện lâu năm, và khi đó, Ngài giáng về chủ yếu để chứng lễ, ban phúc, soi đường cho người có căn, hoặc để khai mở tâm linh, giúp thanh đồng giữ đạo đúng đắn.

Tuy nhiên, cũng có đôi nơi ghi nhận Ông Hoàng Cả ngự về múa hèo hoặc đi tuần lễ, nhưng rất hiếm. Hầu hết các thanh đồng đều chỉ hầu tượng trưng – nghĩa là hầu mồi, dâng hương, tấu văn chứ không có ngự linh thực sự, vì phẩm vị của Ngài thuộc hàng Thượng Thiên, ít khi “giáng phàm” như các hàng Quan Hoàng sau (như Ông Hoàng Bơ, Bảy, Mười...).

Bởi vậy, khi hành lễ hoặc hầu giá Ông Hoàng Cả, người ta luôn giữ sự tôn nghiêm, thanh tịnh và chuẩn mực, tránh phô trương, cầu kỳ; chỉ cần lòng thành và sự kính tâm là đủ để cảm ứng linh ứng của Ngài.

Hầu Giá Ông Hoàng Cả

Trong hàng Thập vị Ông Hoàng của Tứ Phủ, Quan Hoàng Cả Thượng Thiên là vị Thánh bậc cao, phẩm vị đệ nhất, biểu trưng cho trí tuệ, công minh và quyền năng của cõi trời. Bởi ngài vốn là con trai của Vua Cha Bát Hải Động Đình, nên mỗi khi ngự giáng, khung cảnh thường mang khí chất thanh tịnh – uy nghi – thuần khiết, ít khi lộng lẫy hay phô trương như các giá Thánh khác.

Khi hầu giá, Ông Hoàng Cả mặc áo đỏ, trên nền thêu hình rồng uốn lượn kết thành chữ Thọ, biểu trưng cho phúc thọ, quyền uy và thiên mệnh. Bộ áo được phối cùng quần hài, khăn mỏ rìu hoặc dải nét đỏ, mang phong thái của một bậc vương giả nơi Thượng Giới. Toàn bộ sắc phục và cử chỉ của ngài toát lên vẻ nghiêm cẩn mà khoan dung, uy quyền mà đĩnh đạc, thể hiện rõ thần thái của bậc Thánh cai quản Thiên Tào – người giữ sổ công đức của nhân gian.

Khác với nhiều vị Thánh khác trong đạo Mẫu, Ông Hoàng Cả khi ngự không dùng hèo, không hiến tửu, không hút thuốc. Ngài chỉ tẩu hương, khai quang và chứng lễ, thể hiện sự thanh cao, giản dị và chuẩn mực của dòng đệ nhất Thượng Thiên. Sau khi làm lễ, ngài thường ban lời phán truyền nhẹ nhàng mà thâm sâu, dạy đạo nghĩa, khuyên con nhắc cháu hướng thiện, giữ tâm trong sáng để được hưởng phúc trời.

Trong các buổi hầu, giá Ông Hoàng Cả ít xuất hiện nhưng luôn được coi trọng. Khi ngài ngự, thanh khí trong điện thường trở nên tĩnh lặng, nghiêm trang; người hầu cảm thấy một luồng năng lượng nhẹ mà mạnh, minh triết mà siêu thoát – dấu hiệu của Thánh nhân Thượng giới giáng đàn.

Đền Thờ Quan Hoàng Cả

Theo cổ tích truyền lại, đền thờ chính của Ông Hoàng Cả xưa tọa tại huyện Lý Nhân, tỉnh Nam Hà (nay thuộc Hà Nam), nhưng trải qua thời gian, chiến tranh và biến động lịch sử, ngôi đền đã không còn tồn tại. Tuy nhiên, nhân dân vẫn tưởng nhớ và phối thờ Ngài tại đền Vũ Nương, cùng vùng đất linh thiêng này.

Ngoài ra, một số nơi khác cũng tôn thờ Quan Hoàng Cả, trong đó nổi tiếng có đền Trung Suối Mỡ (Bắc Giang) – nơi được xem là linh địa hiển Thánh, thường linh ứng với người thành tâm cầu công danh, học hành và tài lộc.

Bản văn Quan Hoàng Cả (Ông Hoàng Quận)

Bóng trăng thanh ánh vàng phơi phới

Động Đình hồ Bát Hải Long Vương

Có ông Hoàng Quận phi phương

Khi thăng thượng giới đẹp duyên cưỡi rồng

Chầu vua Đế Thích chính cung

Bốn châu tám cõi tăng long có thừa

kiềng vàng thẻ bạc thoi đưa

Đào tiên sớm đã báo hoa cửu trùng

Ngày lành giữa tháng quý đông

Tiêu phòng cửa đã treo cung non đoài

Ông hoàng đẹp đẽ tốt tươi

Ngôi ở trên trời quyền trấn bốn phương

Mặt hồng mày liễu phi phương

Tuyết thu da trắng may nhường tóc xanh

Khăn điều áo ngự vàng anh

trần phàm ai dễ hoạ tranh nào tầy

Vòng vàng nhẫn ngọc lồng tay

Cổ đeo kim khánh chân giầy thêu hoa

Vào chầu phủ mẹ đền cha

Ra chầu tứ vị vua bà Cờn Môn

Mười phương đã nức tiếng đồn

Ai ai cũng sợ hoàng tôn uy hùng

Thánh bà ngự chỉ sắc phong

Quyền cai giám sát thanh đồng bốn phương

Dung nghi tướng mạo đường đường

lầu vàng gác tía xạ hương trang hoàng

tiểu tôi tấu vọng đức hoàng

Ngự về Phủ mẫu việc quan vui mừng

Đăng trà quả thực kính dâng

Đạo quan thái nữ chen chân đứng chầu

Sửa sang khăn ngự áo hầu

Lồng hương ánh bạc túi trầu cau non

cỗ thờ kính đức hoàng tôn

Đỏ tươi thạch lựu xanh non bích đào

Hoàng tôn ngự áo cẩm bào

dường hoa mới nở như sao giữa trời

Anh hùng dậy tiếng nơi nơi

Tay tròn bút trúc miệng cười nở hoa

dập dìu tiếng nhạc hoạ ca

Thỉnh đức Hoàng Quận ngự toà trang nghiêm trang

Khoan thai cười nói nhẹ nhàng

Tàn hương nước thải ông ban cho đồng

Hoàng về giáng ngự thung dung

Khuông phù đệ tử thiên xuân thọ trường.