Đền Bảo Hà ở Lào Cài thờ Quan Hoàng Bảy

Dưới chân đồi Cấm linh thiêng, bên dòng Hồng Hà đỏ nặng phù sa từ ngàn xưa vẫn miệt mài chảy xuôi về đất Việt, Đền Bảo Hà sừng sững tọa lạc như một chứng nhân bất diệt của lịch sử và tâm linh dân tộc. Nằm tại xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai, nơi địa linh nhân kiệt, đền cách thành phố Lào Cai khoảng 60km về phía Nam, và chỉ cách ga xe lửa Bảo Hà khoảng 800m, rất thuận tiện cho lữ khách thập phương hành hương chiêm bái.

Đền Bảo Hà là nơi tôn thờ Đức Thánh Quan Hoàng Bảy, vị anh hùng miền sơn cước oai linh, người đã một thời trấn giữ biên cương phía Bắc, dũng cảm đánh giặc giữ yên bờ cõi, bảo vệ bình yên cho bản làng nơi thượng du. Ngài không chỉ là biểu tượng của tinh thần vệ quốc mà còn là vị thánh linh thiêng trong hệ thống Tứ Phủ, được nhân dân cả nước kính ngưỡng, nhất là giới thương nhân, người hành nghề tự do và các tín đồ đạo Mẫu, bởi ngài được cho là rất linh thiêng trong việc phù trợ tài lộc, công danh và vận trình thuận lợi.

Xem thêm: Ông Hoàng Bảy là ai ? Đi lễ đền Quan Hoàng Bảy cầu gì?

Với không gian đậm đặc sắc màu văn hóa tín ngưỡng dân gian, Đền Bảo Hà không chỉ là một di tích lịch sử văn hóa quốc gia mà còn là trung tâm tâm linh lớn bậc nhất của miền Tây Bắc, nơi hội tụ linh khí sơn thủy hữu tình. Mỗi năm, vào dịp lễ hội chính rằm tháng Bảy âm lịch, hàng vạn lượt người lại nô nức kéo về đền, mang theo lòng thành kính để cầu nguyện, dâng lễ, xin lộc và đón nhận ân phúc từ bậc Thánh nhân. Không chỉ là nơi để hành hương, Đền Bảo Hà còn là một hành trình trở về cội nguồn tinh thần, nơi kết nối giữa con người hôm nay với di sản tâm linh và niềm tin thiêng liêng từ bao đời.

Nhìn từ xa, Đền Bảo Hà hiện lên uy nghiêm và tĩnh mặc như một bức họa trầm mặc giữa chốn non xanh nước biếc. Mái đền cong vút ẩn hiện giữa làn mây bảng lảng, tựa như tấm áo choàng linh thiêng phủ lên linh địa nơi ngự trị của Quan Hoàng Bảy. Phong cảnh nơi đây hữu tình đến lặng người: phía trước là dòng sông Hồng cuộn chảy, dưới bến có thuyền neo đậu, thấp thoáng bóng áo hành hương; bốn bề là núi rừng trập trùng, cây lá xanh biếc trải dài như bức thảm thiên nhiên tươi mát. Tiếng gió vi vu qua những tán rừng già hòa cùng tiếng chuông chùa ngân vang tạo nên một bản giao hưởng vừa tĩnh lặng, vừa sâu lắng,  đưa lòng người rời xa trần tục, bước vào miền linh khí nhiệm màu. Chính sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp tự nhiên và không gian tâm linh thiêng liêng ấy đã làm nên hồn cốt đặc biệt cho Đền Bảo Hà, khiến nơi đây trở thành điểm hẹn không thể thiếu trong hành trình chiêm bái và tìm về nguồn cội tâm linh của bao người.

Đền Bảo Hà được xây dựng theo thế đất “tọa sơn hướng thủy” – một bố cục lý tưởng trong nghệ thuật phong thủy cổ truyền. Lưng đền tựa vào đồi Cấm, ngọn đồi linh thiêng như tấm bình phong vững chãi chở che, trong khi mặt đền hướng ra dòng sông Hồng cuộn chảy hiền hòa, mang theo sinh khí và nguồn tài lộc dồi dào từ thượng nguồn đổ về. Thế đất ấy không chỉ tạo nên thế đứng vững vàng cho ngôi đền, mà còn thể hiện sự kết hợp tinh tế giữa yếu tố tự nhiên và tinh thần tâm linh sâu sắc.

Xem thêm: Đền Hoàng Bảy Đá Thiên ở Trại Cau, Thái Nguyên

Đặc biệt, cảnh quan nơi đây hòa quyện một cách hài hòa với kiến trúc truyền thống Việt Nam: mái đền cong vút, các vì kèo chạm khắc tinh xảo, sắc đỏ linh thiêng nổi bật giữa nền xanh thẳm của núi rừng Tây Bắc. Tất cả cùng tạo nên một không gian thiêng liêng, đậm đà bản sắc dân tộc và thấm nhuần triết lý âm dương ngũ hành. Chính sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa phong thủy địa linh, cảnh sắc hữu tình và giá trị kiến trúc tâm linh ấy đã khiến Đền Bảo Hà trở thành một trong những ngôi đền linh thiêng bậc nhất miền Bắc, là nơi mà đất – trời – người giao hòa, và lòng thành của muôn phương đều tìm thấy sự nương tựa tâm linh sâu xa.

Lễ Hội đền Bảo Hà

Rằm tháng Bảy về, dòng người hành hương lại nô nức đổ về đền Bảo Hà như một dòng chảy tâm linh miên viễn, tìm về nơi linh địa thờ vị tướng thần huyền thoại – Quan Hoàng Bảy. Hội chính của đền được tổ chức long trọng vào ngày 17 tháng 7 âm lịch hằng năm, đúng ngày giỗ Đức Ông. Đây không chỉ là dịp tưởng niệm một vị anh hùng đã xả thân vì nước, mà còn là đại lễ tâm linh lớn của vùng Tây Bắc, thu hút hàng vạn tín đồ và du khách thập phương từ khắp cả nước.

Lễ hội diễn ra trong không khí trang nghiêm xen lẫn tưng bừng, với các nghi thức truyền thống như rước kiệu, tế thần, dâng hương, trình đồng mở phủ… cùng nhiều hoạt động văn hóa – thể thao mang đậm bản sắc dân tộc. Trong tiếng trống hội rộn ràng, tiếng chiêng ngân vang, làn khói hương hòa cùng âm hưởng văn hóa dân gian tạo nên một không gian linh thiêng, nơi mà lòng thành kính của con người như được nâng đỡ bởi sự linh ứng nhiệm màu. Ngoài kỳ hội chính, quanh năm suốt tháng – đặc biệt vào mùa xuân – đền vẫn luôn nhộn nhịp khách hành hương đến dâng lễ, cầu lộc, cầu duyên, cầu bình an cho bản thân và gia đạo.

Ông Hoàng Bảy, hay còn được nhân dân tôn kính gọi là Ông Bảy Bảo Hà, là một vị tướng tài kiêm Thánh nhân, con của Đức Vua Cha trong điện trời. Theo huyền tích, ông giáng trần vào cuối thời Lê, mang dòng họ Nguyễn, vâng chiếu mệnh vua mà thân chinh trấn ải phía Bắc, dọc theo sông Hồng lên tới vùng Bảo Hà. Trước giặc dữ từ phương Bắc tràn sang cướp phá, ông đã anh dũng chỉ huy binh sĩ, hợp cùng lục thủy đánh đuổi quân thù về tận đất Vân Nam, bảo vệ yên bình cho muôn dân trăm họ. Không chỉ có công trận hiển hách, ông còn là người có chí lớn: sau chiến thắng, ông chiêu dân lập ấp, mở mang bờ cõi, thu phục lòng người nơi rừng thiêng nước độc.

Thế nhưng, trong một trận đánh chênh lệch lực lượng, ông bị bắt và chịu cảnh tra khảo tàn khốc. Dù thân thể bị hành hạ, ông vẫn một lòng trung kiên bất khuất, quyết không quy phục, cuối cùng bị giặc sát hại và vứt xác xuống sông. Kỳ lạ thay, linh cữu của ông trôi xuôi theo dòng sông Hồng đến địa phận Trái Hút, Bảo Hà thì dừng lại, giữa lúc trời đất bỗng nổi gió, mây vần vũ tạo thành hình ngựa thần. Ánh hào quang từ thi thể ông bay vút lên, quyện vào hình mã đó, rồi dừng lại nơi đền hiện nay, nơi được xem là nơi hội tụ linh khí đất trời. Trời khi ấy quang đãng, mây ngũ sắc kết thành hình tứ linh chầu hội , một điềm lành cho thấy Thánh đã hiển linh và lựa chọn Bảo Hà làm nơi ngự trị.

Xem thêm: Bản văn ông Hoàng Bảy đầy đủ

Từ đó, ông được nhân dân phụng thờ như một vị thánh trong tín ngưỡng Tứ Phủ, đặc biệt là giới thương gia, người buôn bán, dân giang hồ tứ xứ, những người tin rằng ông ban lộc tài, độ mệnh và phù trợ công danh. Hình ảnh Ông Hoàng Bảy không chỉ là một bậc tướng tài văn võ song toàn, mà còn mang dáng vẻ của một bậc quân tử phong lưu: khi bình thời, ông ung dung trà đạo, thưởng nhạc, ngồi tổ tôm, tam cúc, thả hồn theo làn khói bàn đèn; quanh mình luôn có thập nhị tiên nàng hầu hạ. Tuy vậy, ông luôn lấy đạo đức làm gốc, thường răn dạy dân chúng sống có nhân có nghĩa, tích phúc hành thiện để truyền đời hưởng lộc.

Triều Nguyễn từng nhiều lần sắc phong ông với những mỹ tự cao quý, trong đó danh hiệu “Trấn An Hiển Liệt” được ban từ thời Minh Mạng – như một minh chứng lịch sử cho lòng dân và sự linh ứng của ông trong đời sống tâm linh Việt. Từ ngôi đền nơi rừng thiêng Bảo Hà, ánh sáng đức tin và hào khí của ông vẫn đang lan tỏa khắp muôn phương, soi rọi vào tâm khảm bao thế hệ người Việt trên hành trình tìm về cội nguồn tâm linh.

Ông Hoàng Bảy là Ông Hoàng hay ngự về đồng nhất, cũng bởi vì trong hàng Tứ Phủ Ông Hoàng, ông rất hay chấm lính bắt đồng (có quan niệm cho rằng, những người nào mà sát căn Ông Bảy thì thường thích uống trà tàu, hay đánh tổ tôm, xóc đĩa…). Khi ngự về đồng, ông thường mặc áo lam hoặc tím chàm (thêu rồng kết uốn thành hình chữ thọ), đầu đội khăn xếp có thắt lét lam, cài chiếc kim lệch màu ngọc thạch. Ông ngự về tấu hương, khai quang rồi cầm đôi hèo, cưỡi ngựa đi chấm đồng. Đến giá Ông Bảy về ngự, nếu ông ném cây hèo vào người nào thì coi như ông đã chấm đồng người đó. Lúc ông giá ngự, thường dâng ông ba tuần trà tàu rồi thuốc lá có tẩm thuốc phiện.

Đền thờ Ông Hoàng Bảy được lập tại nơi năm xưa di hài của ông lưu lại là Đền Bảo Hà, nằm ở chân đồi Cấm, bên bờ thượng lưu sông Hồng, ở bên bến phà Trái Hút, thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai (Vì thú chơi phong lưu của ông nên nơi ông ngự còn được mệnh danh là Trái Hút Bảo Hà). Ngày tiệc chính của ông là ngày 17 tháng 7 âm lịch, vào ngày này, ở đền ông tập nập du khách thập phương đến dâng ông ngựa xám, bàn đèn, thuốc cống, kẹo xìu (kẹo lạc)… để cầu tài cầu lộc. Khi thỉnh ông về ngự, văn thường hát rằng:

“Bảo Hà đất ấy phong quang
Thỉnh Ông Hoàng Bảy xe loan ngự về
[…] Bắc Nam đôi sứ vào ra
Đồn rằng Ông Bảy Bảo Hà tối linh”
Khi nói về sự tích của ông, văn hát:
“Con ngôi Thượng Đế Đức Vua Cha
Giáng tại Sơn Lâm, trấn Bảo Hà
Diện mạo hồng hào so vẻ ngọc
Dung nghi tươi tốt khác nhường hoa”
Hay khi ông ngự vui, văn thường hát để ông ban thưởng:
“Ai lên Trái Hút Bảo Hà
Nếm mùi phong nguyệt ấy là cảnh tiên
[…] Cỏ cây hoa lá tần ngần
Hoa đào năm ngoái mười phần kém xa
[…] Ba gian tòa đá phủ rêu
Ai người có phúc được theo Ông Hoàng
[…] Dang tay mở khóa động đào
Ai người dày phúc đưa vào quần tiên
[…] Lâng lâng rũ sạch bụi trần
Một ngày bắc ghế nên duyên nợ nhiều”
Hay có cả những đoạn rất hay, độc đáo nói về các thú ăn chơi của Ông Bảy như xóc đĩa, tam cúc, tổ tôm…:
“Đĩa vàng bát ngọc bày ra
Bạn tiên trải chiếu long hoa tức thì
Phàm tâm tả hữu hồ kì
Ông Bảy xóc đĩa bốn bề xôn xao”
“Khi thanh nhàn Ông Hoàng giá ngự
Ngự về đồng dự hội tổ tôm
Màn hoa chắn gió đông nồm
Hiên loan bóng quế chiều hôm đánh bài
Ông Bảy ngồi khoan thai cách điệu
Sập công đồng trải chiếu long lân
Hương xông gấm vóc áo quần
Dang tay châu báu kim ngân đánh bài”
“Cuộc cờ xóa xóa bày bày
Ván bài tam cúc xưa nay tức cười
[…] Pháo kia nổi hiệu lôi oanh
Tốt không bảo vệ giữ mình được sao
Người nay đợi lệnh Thiên tào
Giữ xe pháo mã điều vào giáp công
[…] Xưa nay việc nước việc nhà
Giữ bền sĩ tốt ấy là thành công”
Và có hẳn một đoạn nói về thập nhị tiên nàng hầu cận ông:
“Lệnh sai thập nhị tiên nàng
Cô nào việc ấy sửa sang đứng hầu
Cô Cả pha nước trà tàu
Nhấp vào vừa ý gật đầu ban khen
Cô Đôi dâng bộ khay đèn
Xe ngà diện sứ móc tiêm nạm vàng
[…] Cô Mười Hai trải chiếu chia bài
Tổ tôm chắn cạ nào ai dám bì
[…] Thoi xanh vượt suối băng ngàn
Mười hai tiên nữ rước hoàng về dinh”.