Đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải Động Đình ở Thái Bình

Nằm bên dòng sông Trà Lý hiền hòa thuộc thôn Đào Động, xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình – Đền Đồng Bằng từ bao đời nay vẫn là điểm hẹn linh thiêng của muôn phương con nhang đệ tử. Không chỉ là chốn thờ phụng các bậc Thánh linh, nơi đây còn là biểu tượng sống động của tín ngưỡng dân gian Việt Nam, phản ánh sâu sắc sự giao thoa giữa lịch sử, tâm linh và văn hóa bản địa. Với hàng ngàn năm lịch sử, đền Đồng Bằng không đơn thuần là một di tích, mà là một trung tâm văn hóa tâm linh, nơi nhân dân gửi gắm niềm tin, sự ngưỡng vọng và khát vọng về một cuộc sống an hòa, phồn vinh.

Giữa vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng trù phú, nơi giao hòa giữa trời đất, có một ngôi đền linh thiêng mà từ bao đời nay đã trở thành chốn quy tụ linh khí đất trời, điểm hội tụ tín ngưỡng dân gian của người Việt – đó chính là Đền Đồng Bằng, tọa lạc tại xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. Đây không chỉ là một công trình kiến trúc đồ sộ, mang giá trị nghệ thuật và lịch sử sâu sắc, mà còn là nơi thờ phụng Vua Cha Bát Hải Động Đình, vị thánh linh thiêng bậc nhất trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ.

Huyền tích Vua Cha Bát Hải – Linh thần trấn giữ 8 cửa biển

Tục truyền rằng vào thời Hùng Vương thứ 18, giặc ngoại xâm tràn vào bờ cõi nước Nam. Triều đình nhiều phen khốn đốn, bèn lập đàn cầu khẩn trời đất, triệu Linh Sơn Tú Khí về phò giúp. Lúc ấy, Long Cung Hoàng Thái Tử – tức Giao Long, con trai Lạc Long Quân và nàng Ngọc Nữ – đã giáng sinh tại vùng cửa sông Vĩnh, thuộc đất Hoa Đào (nay là xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ).

Cùng với hai người em và mười tướng lĩnh như Quan Đệ Tam, Quan Đệ Tứ, Quan Điều (tức ông Hoàng Mười)... ngài chỉ trong ba ngày đã đánh tan giặc dữ ở tám cửa biển phía Tây nước Nam. Sau chiến thắng, ngài được sắc phong là “Trấn Tây An Nam Tam Kỳ Linh Ứng – Vĩnh Công Đại Vương Tối Thượng Đẳng Linh Thần”, rồi về quê khai khẩn đất hoang, lập ấp an dân, gìn giữ biên cương vùng duyên hải.

Ngày 25 tháng 8 Âm lịch năm Bính Dần, ngài hóa về trời. Dân làng biết ơn sâu sắc, tôn ngài làm Vua Cha Bát Hải Đại Vương, coi như cha mẹ của dân tộc Lạc Việt. Để tưởng niệm công đức, Đền Đồng Bằng đã được dựng nên trên nền dinh cũ của ngài – trở thành trung tâm linh thiêng, nơi muôn phương tụ hội dâng hương bái vọng.

Đền Đồng Bằng – Di tích quốc gia linh thiêng bên dòng Mai Diêm cổ

Xuôi theo quốc lộ 10 về phía Hải Phòng, dừng chân bên cầu Vật, du khách sẽ ngỡ ngàng trước một công trình uy nghiêm nằm bên dòng sông cổ Mai Diêm: Đền Đồng Bằng – ngôi đền đã tồn tại hàng ngàn năm và là một trong những điểm thờ phụng quan trọng nhất trong hệ thống Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt.

Đền Đồng Bằng ngày nay thuộc làng Đồng Bằng, xã An Lễ – xưa là trang Đào Động, tổng Vọng Lỗ. Theo phong thủy, ngôi đền tọa trên mảnh đất cát địa: long chầu hổ phục, lăng tụ khí, biểu tượng cho sự hưng vượng và trường tồn. Đây từng là phòng tuyến quân sự quan trọng thời nhà Trần chống giặc Nguyên Mông, nên nơi này không chỉ linh thiêng mà còn hào hùng.

Kiến trúc đền là sự kết hợp giữa phong cách truyền thống Bắc Bộ và tinh thần cung đình Huế, tạo nên vẻ đẹp độc đáo hiếm có. Các mái tứ diện chồng diêm, nghệ thuật ghép gốm, chạm khắc gỗ tinh vi, cùng hàng trăm câu đối đại tự, hoành phi sơn son thiếp vàng – tất cả khiến nơi đây như một bảo tàng nghệ thuật dân gian sống động.

Từ năm 1986, Đền Đồng Bằng đã được công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp Quốc gia. Hiện toàn khu di tích rộng hơn 20.000 mét vuông với 66 gian, gồm 13 tòa lớn nhỏ liên hoàn khép kín, thờ tự Vua Cha cùng các vị thánh khác trong Tứ Phủ như Quan Đệ Nhị, Quan Đệ Tam, Quan Điều, Quan Đệ Bát...

Hội Đền Đồng Bằng – Linh thiêng mùa thu nước Việt

Hằng năm, từ ngày 20 đến 26 tháng 8 Âm lịch, nơi đây diễn ra Lễ hội Đồng Bằng – một trong những lễ hội lớn và lâu đời nhất miền Bắc. Câu thành ngữ dân gian “Tháng Tám giỗ Cha, tháng Ba giỗ Mẹ” chính là để chỉ ngày giỗ Đức Vua Cha Bát Hải và lễ hội Phủ Giày thờ Mẫu Liễu Hạnh – hai cực linh thiêng của tín ngưỡng Tứ Phủ.

"Dù ai buôn xa bán xa –
22 tháng 8 giỗ Cha thì về
Dù ai buôn bán trăm nghề –
22 tháng 8 nhớ về Đào Thôn"

Phần “lễ” được tổ chức trang nghiêm với các nghi thức tế thần, dâng hương, rước kiệu, diễn xướng lại tích Vua Cha đánh giặc… Trong khi đó, phần “hội” rộn ràng với hát văn, kéo co, bơi trải, chọi gà, đấu cờ… thu hút hàng vạn lượt khách thập phương hành hương, trẩy hội.

Về dự hội, không chỉ được chiêm bái đức thánh tối linh, du khách còn được ngắm nhìn những di vật quý giá như cuốn thư, bài vị, ngai thờ, khám thờ… từ thời Nguyễn, vua Khải Định, Bảo Đại, được bảo tồn nguyên vẹn như những chứng tích sống động của lịch sử – tâm linh Việt.

Đền Đồng Bằng – Chốn linh thiêng “đi trình, về tạ”

Từ bao đời nay, Đền Đồng Bằng là nơi “đi trình, về tạ” của các thanh đồng, đạo mẫu và tín đồ cả nước. Đây là chốn linh thiêng được cho là có căn sâu bóng nặng, cầu gì được nấy, phù hộ độ trì cho dân an, quốc thái.

Không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa, Đền Đồng Bằng còn là trái tim của tín ngưỡng thờ Vua Cha – một hiện thân của lòng yêu nước, tinh thần hòa hợp thiên – địa – nhân trong tâm thức Việt. Dù trải qua bao thăng trầm, đền vẫn vững chãi, linh thiêng, là nơi kết nối giữa quá khứ oanh liệt, hiện tại thịnh vượng và niềm tin vào tương lai bền vững của dân tộc.