Đạo mẫu là gì? tín ngưỡng thờ mẫu có từ bao giờ

Đạo Mẫu là một tín ngưỡng bản địa đã có nguồn gốc từ rất lâu đời, từ thời kỳ nguyên thủy. Nó đã được tạo ra để đáp ứng nhu cầu tâm lý của người nông dân, mong muốn sự sống động, sinh sôi nảy nở. Trải qua nhiều thế kỷ của chế độ phong kiến, Đạo Mẫu đã phát triển và đáp ứng được nhu cầu không chỉ của nông dân và nông thôn, mà còn của tầng lớp thương nhân ở đô thị, đặc biệt là từ thế kỷ XVI-XVII.

Ngày nay, Đạo Mẫu vẫn còn tiềm ẩn sự phát triển để đáp ứng nhu cầu của kinh tế thị trường và đô thị hóa, hiện đại hóa của Việt Nam. Nó đã phát triển rộng khắp ở cả đồng bằng, đô thị và miền núi, tạo nên một nét khá nổi bật trong bức tranh chung của tôn giáo tín ngưỡng Việt Nam vốn đa dạng và phong phú.

Mặc dù trong quá trình phát triển, Đạo Mẫu đã tiếp nhận những ảnh hưởng của Đạo giáo, Phật giáo và thậm chí cả Nho giáo, nhưng nó vẫn giữ nguyên tôn thờ Mẫu (Mẹ) là đấng sáng tạo và bảo trì cho vũ trụ và con người. Đây cũng là nơi mà con người ký thác những mong ước, khát vọng về đời sống trần thế của mình, hy vọng đạt được sức khỏe và tài lộc (Phúc Lộc Thọ).

Hệ thống thần điện của Đạo Mẫu là một hệ thống đa thần, với khoảng trên dưới 60 vị thánh. Tuy nhiên, Thánh Mẫu Liễu Hạnh lại đứng đầu và bao trùm lên toàn bộ hệ thống này. Dù xuất hiện muộn mằn trong điện thần (từ thế kỷ XV-XVI), nhưng Thánh Mẫu Liễu Hạnh lại chiếm vị trí thần chủ trong điện thần Đạo Mẫu. Thực tế, chính Thánh Mẫu Liễu Hạnh đã "trần thế hóa" Đạo Mẫu và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân Việt Nam, đặc biệt là trong điều kiện xã hội Nho giáo cuối thời phong kiến. Đạo Mẫu đã bắt đầu bắt rễ sâu vào xã hội và trở thành một phần quan trọng trong đời sống tâm linh của mỗi người dân Việt Nam.

Đạo Mẫu được xem là sự kết hợp giữa tín ngưỡng dân gian và tôn giáo, trong đó các nữ thần được thờ cúng và coi là vị thần bảo hộ cho các hoạt động của con người. Các lễ hội Đạo Mẫu thường diễn ra vào các dịp lễ Tết và các ngày đặc biệt trong năm.

Tuy nhiên, trong quá khứ, Đạo Mẫu đã từng bị coi là một tín ngưỡng “phản động” và bị cấm hoạt động vào thời kỳ thuộc địa Pháp và sau đó là thời kỳ độc lập. Tuy nhiên, sau đó Đạo Mẫu đã được chính thức công nhận và phát triển trở lại, đặc biệt là từ những năm 1980.

Hiện nay, Đạo Mẫu đã trở thành một phần không thể thiếu của văn hoá tín ngưỡng dân gian Việt Nam và được bảo tồn và phát triển. Ngoài việc tham gia các lễ hội Đạo Mẫu, du khách còn có thể tìm hiểu thêm về lịch sử và văn hoá Đạo Mẫu thông qua các di tích và bảo tàng tại các địa phương có truyền thống tín ngưỡng này.

Đặc điểm của đạo mẫu của Việt Nam

Đạo Mẫu ban đầu là tín ngưỡng bản địa của người Việt, nhưng nó đã tích hợp nhiều tôn giáo và tín ngưỡng khác, từ đó hệ thống điện thần và văn hóa của nó đã thể hiện tính đa tộc người, đa văn hóa không chỉ của dân tộc đa số mà còn của các tộc người thiểu số khác sinh sống trên đất Việt. Trong hệ thống thần linh, có nhiều vị thần của các dân tộc thiểu số, vì vậy, Đạo Mẫu đã tích hợp các sinh hoạt văn hóa của các dân tộc thiểu số vào trong nghi lễ của nó, bao gồm cả ăn mặc, âm nhạc, múa hát...

Đạo Mẫu là một tín ngưỡng bản địa có tính chất "trẻ hóa" và "tự đổi mới" đặc biệt. Đạo Mẫu không chỉ tồn tại trong thời kỳ chế độ phong kiến quân chủ mà còn tồn tại và phát triển trong nhiều giai đoạn khác nhau của lịch sử Việt Nam, bao gồm cả xã hội đô thị hóa, công nghiệp hóa và hiện đại hóa ngày nay.

Căn cứ nhận thức để Đạo Mẫu ra đời, tồn tại, hồi sinh và phát triển đến nay có thể là sự kết hợp của một số yếu tố trong xã hội nông nghiệp, nông thôn và nông dân, nơi nền canh tác lúa nước và vai trò của người phụ nữ trong đó đóng một vai trò quan trọng. Trong xã hội nông nghiệp, nông thôn và nông dân, Đạo Mẫu được coi là một nguồn năng lượng tâm linh, đem lại niềm tin, hy vọng, và sự bảo vệ cho người dân trong cuộc sống nông nghiệp khó khăn, đồng thời giúp duy trì và thể hiện những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Ngoài ra, trong thời kỳ XV-XVII, thời kỳ nhà Mạc, xã hội manh nha và phát triển nền thương nghiệp chợ quê, vai trò của người phụ nữ cũng rất quan trọng. Đạo Mẫu được xem là một biểu tượng của sức mạnh và quyền năng của phụ nữ, và nó có thể đã được phát triển và duy trì trong bối cảnh này.

Hiện nay, trong khung cảnh xã hội công nghiệp hóa của nền kinh tế thị trường, Đạo Mẫu vẫn tiếp tục phát triển và phục hưng. Có thể đó là do nhu cầu tìm kiếm niềm tin, tín ngưỡng và nhu cầu tâm linh trong một xã hội hiện đại phức tạp. Đạo Mẫu cũng tiếp tục duy trì giá trị văn hóa truyền thống và giúp duy trì định vị của người phụ nữ trong xã hội ngày nay.

Đạo mẫu là một trong những nét văn hóa đặc trưng của Việt Nam, có nhiều đặc điểm phân biệt so với các tín ngưỡng khác. Đầu tiên, Đạo mẫu được coi là tín ngưỡng dân gian, không chính thức và không có tổ chức tôn giáo chính thống nào quản lý. Thứ hai, trong tín ngưỡng này, người ta thờ cúng Nữ thần, Mẫu Thần và Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, với niềm tin rằng họ là những vị thần bảo hộ cho gia đình, cho cộng đồng và đất nước. Thứ ba, Đạo mẫu là tín ngưỡng rất phong phú và đa dạng, có sự pha trộn giữa các tín ngưỡng khác như Phật giáo, đạo Cao Đài, đạo Bà Chúa Xứ, đạo Thiên Chúa giáo, v.v. Cuối cùng, Đạo mẫu còn được thể hiện qua các nghi lễ, tín ngưỡng và hình thức thờ cúng đa dạng, phong phú, đặc biệt là trong các dịp lễ hội, tổ chức giỗ tổ, giỗ ông bà, v.v. Tất cả những đặc điểm này đã tạo nên sự đa dạng, phong phú và độc đáo của đạo mẫu của Việt Nam.

Lời kết

Qua bài viết này chúng tôi đã chỉ cho các bạn hiểu rõ hơn về Đạo Mẫu và tín ngưỡng thờ mẫu của Việt Nam để các bạn có thể phân biệt được giữa Đạo Mẫu và Đạo Phật và những ưu điểm vượt trội của Đạo Mẫu có thể phù hợp không chỉ trong những thời kỳ, chế độ chính trị khác nhau.