Sự tích về Quan Hoàng Bắc Quốc - Ông Hoàng Bát Quốc

"Sự tích về Quan Hoàng Bắc Quốc - Ông Hoàng Bát Quốc" là một trang huyền thoại đẹp của vùng đất Việt Nam, nơi mà lịch sử và truyền thuyết gắn kết một cách đầy huyền bí. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá hành trình kỳ diệu của Ông Hoàng Bát Quốc, một người vị quan có công lớn trong việc bảo vệ và phát triển đất nước, và cách mà huyền thoại này đã trở thành một phần quan trọng của di sản văn hóa Việt Nam. Hãy cùng nhau bắt đầu cuộc hành trình để khám phá sự tích đầy huyền bí này.

Đền thờ bát ngát bao la
Thỉnh mời Quan Bát Quốc ngà lục châu
Quản cai Thổ Mán sơn đầu
Sai quân đôn bộ đông hầu dạo chơi

Sự tích Quan Hoàng Bát Quốc

Quan Hoàng Bắc Quốc hay còn gọi là Ông Hoàng Bát Quốc theo dân gian còn lưu truyền lại, ngài là tướng người Tống gốc Trung Quốc quy thuận nước ta. Với công lãnh đạo quân đội chống giặc Thanh xâm lược từ phía Bắc tràn sang bảo vệ trấn cảnh Bảo Hà, Lào Cai.

Theo các bản văn còn lưu truyền đến ngày nay về Quan Hoàng Bắc Quốc thì ngài là người có công với đất Việt. Vốn là tướng nhà Minh khi bị nhà Thanh lật đổ nhà Minh, ngài không thể chống cự được sức mạnh của quân Thanh nên đã phải chạy sang đất Nam Việt nước ta. Khi nhà Thanh lên ngôi ngài theo phong trào “ phản Thanh phục Minh” chống lại nhà Thanh. Ngài lại sang quy thuận Nam Việt giúp Nam Việt đánh bại các cuộc chiến xâm lược nước ta của nhà Thanh trên miền biên ải đất Bảo Hà, Lào Cai. Sau khi thanh bình trở lại, ngài lại dạy dân trồng hoa màu và nuôi gia súc tăng gia sản xuất, cải thiện đời sống nhân dân, cho đến khi thác hóa và âm phù dương trợ, ngài được nhân dân tôn kính phụng thờ cho người dân làm ăn buôn bán.

Theo tích khác thì cho rằng Quan Hoàng Bắc Quốc là một thầy thuốc giỏi gốc Trung Hoa, ngài tinh thông các vị thuốc bắc thuốc nam, nên đã có công lao mang các loại thuốc và chế thuốc giúp dân khắp miền Suối Mỡ, Bắc Lạng, Vì thế mà được nhân dân tại đây tôn kính và phụng thờ, đến ngày nay vẫn còn 2 cây thuốc được lưu giữ tại đền và được coi là vật chính để dân làng tưởng nhớ tới công lao của ông năm xưa.

Hiện nay vẫn còn ý kiến trái chiều về việc công nhận Quan Hoàng Bắc Quốc là vị thần có thuộc hệ thống Tứ Phủ hay không. Tuy ông có công với Việt Nam nhưng ông lại là người gốc Trung Quốc, chỉ nên thờ ông như một vị Thần bản cảnh chứ không nên thờ ngang vai với Tứ Phủ Thánh Hoàng. Mặc dù vậy theo nhiều đóng góp ý kiến, việc đưa Quan Hoàng Bắc Quốc vào Hệ thống thần linh Tứ Phủ là hợp lý, bởi vì:

• Công lao với đất nước Việt Nam: Quan Hoàng Bắc Quốc đã có công lớn trong việc bảo vệ đất nước Việt Nam khỏi sự xâm lược của quân giặc Thanh. Mặc dù nguồn gốc của ông là Trung Quốc, nhưng công lao của ông với Việt Nam là không thể phủ nhận.

• Phản ánh đạo lý "Uống nước nhớ nguồn": Lập luận này cho rằng việc thờ cúng Quan Hoàng Bắc Quốc là một hành động phản ánh đạo lý "Uống nước nhớ nguồn", tức là việc tôn trọng và ghi nhớ công lao của những người đã đóng góp cho đất nước mặc dù họ có nguồn gốc khác biệt. Trường hợp của ông cũng tương đồng với Tứ Vị Vua Bà nhà Tống đã có công với đất đất Việt.

• Thích hợp trong hệ thống thần linh Tứ Phủ: Hệ thống thần linh Tứ Phủ bao gồm nhiều vị thần đại diện cho các giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của dân tộc Việt Nam. Việc đưa Quan Hoàng Bắc Quốc vào hệ thống này có thể được coi là thích hợp, đặc biệt khi ông được xem là một trong những vị thần đại diện cho việc "tuy không xuất thân là người Việt, nhưng họ đều có công âm phù cho dân nước Việt".

• Đại diện cho sự đa dạng và phong phú của dân tộc: Việc thờ cúng Quan Hoàng Bắc Quốc trong hệ thống thần linh Tứ Phủ cũng có thể được coi là một cách để thể hiện sự đa dạng và phong phú của dân tộc Việt Nam, nơi mà những người có nguồn gốc khác nhau đều có thể được tôn vinh và thờ cúng.

Hầu giá Quan Hoàng Bắc Quốc

Quan Hoàng Bắc Quốc thường hay giá ngự về đồng. Khi Quan Hoàng Bắc Quốc thực hiện nghi lễ giá ngự về đồng, những hành động và trang phục mà ông chọn đều phản ánh sự kết hợp giữa văn hóa Việt Nam và Trung Quốc. Ông thường mặc áo vét kiểu Tàu và áo dài Tàu, hai loại trang phục truyền thống của người Trung Quốc, kết hợp với kiểu buộc tóc như trong thời kỳ Nhà Thanh.

Sau khi giá ngự về đồng, Quan Hoàng Bắc Quốc thường tiến hành các nghi lễ truyền thống như lễ khai cuông và dâng hương để tôn vinh các vị thần và tổ tiên. Trong lúc ngự đồng, ông thường múa quạt và ngâm thơ theo phong cách truyền thống của người Tầu. Đặc biệt, ông cũng có thể sử dụng tiếng Quảng Đông hoặc tiếng Quan Thoại, ngôn ngữ cổ đại của Trung Quốc, trong các cuộc trò chuyện hoặc trong việc ngâm thơ, thể hiện sự kết nối và tôn vinh văn hóa của mình.

Đền thờ Quan Hoàng Bắc Quốc

Đền Quan Hoàng Bắc Quốc nằm tại khu di tích Suối Mỡ, thuộc thôn Dùm, xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang, nằm gần dòng thác Suối Mỡ nổi tiếng. Ban đầu, đền chỉ là một ngôi miếu nhỏ giữa rừng núi âm u. Tuy nhiên, qua thời gian, nhân dân địa phương đã cùng nhau hợp tác để xây dựng lại ngôi đền trên nền móng của ngôi miếu cũ. Ngày nay, đền Quan Hoàng Bắc Quốc đã được xây dựng lại khang trang hơn và đẹp hơn rất nhiều. Ngôi đền có lối kiến trúc 9 gian kiểu chữ đinh, với gian chính cung bên trong đặt tượng thờ Quan Hoàng Bắc Quốc.

Ngoài tượng thờ Quan Hoàng Bắc Quốc, tại các gian khác của đền cũng đặt tượng thờ các vị thần linh khác trong hệ thống thần linh Tứ Phủ như Ngọc Hoàng Thượng Đế, Tam Tòa Thánh Mẫu, Ngũ Vị tôn quan, Cung Sơn Trang, Quan Hoàng Bảy, Quan Hoàng Mười, ...

Khánh tiệc Quan Hoàng Bắc Quốc thường được tổ chức trùng với lễ hội đền Suối Mỡ, diễn ra vào ngày 30 tháng 3 và 1 tháng 4 âm lịch hàng năm. Đây là dịp để cộng đồng địa phương và du khách tới tham dự lễ hội, tham gia các nghi lễ truyền thống,  thưởng ngoạn cảnh đẹp của khu di tích Suối Mỡ và đền Quan Hoàng Bắc Quốc.